İsmail Sabah ve Gürsel Akıngüç tarafından yayına hazırlanan “Bir Çanakkale Şehidinin Trablusgarp Günlüğü: Topçu Kıdemli Yüzbaşı Ali Haydar Efendi” isimli çalışma, Çanakkale Savaşları Enstitüsü yayını (Günlük-Hatıra Dizisi) olarak basıldı.
Ali Haydar Efendi, Çanakkale Muharebeleri esnasında, 16 Temmuz 1915 tarihinde, Kemalyeri’nin 450-500 metre güneyinde düşman topçu ateşi ile ağır yaralanmış; 19 Temmuz 1915 tarihinde Yalova Köyü’nün güneyinde kurulan 7’nci Tümen Seyyar Hastanesi’nde şehit olmuştur. Mezarı, halen Yalova Subay Şehitliği’nde bulunmaktadır. Şehit olduğu günün sene-i devriyesinde yayınlanan bu günlük, Ali Haydar Efendi’nin Osmanlı-İtalya Harbi esnasında Trablusgarp’ta tuttuğu notlardır. Ancak İstanbul’dan yola çıkışı, Avrupa kentlerindeki ziyaretleri, esir alınması ve geri dönüş yolculuğu da günlüğün sayfaları arasındadır.
Osmanlı Devleti’nin Afrika’daki son toprak parçasını da kaybettiği bu dönemde, özellikle Balkan Savaşları’nın arefesinde, İmparatorluğun yıkılışını öngören bir Osmanlı subayının hissettiklerini de gözler önüne sermektedir. Hastalıktan esârete, şavaştan şehâdete doğru gidişin hikayesi, günlüğün sayfaları arasındadır. Topçu mevziini iyi seçmesindeki mahareti ile Türk askeri tarafından şöhreti bulunan Ali Haydar Efendi’nin Çanakkale muharebe alanında şehit olduğu 19 Temmuz 1915 tarihinden tam 104 yıl sonra hatırası yayınlandı.
“SİNEMA FİLMLERİNDE BİLE TARİF EDİLMEMİŞ KAHRAMANLIĞIN VE MÜCADELENİN ÖYKÜSÜ”
Kitabın arka kapağında şu ifadeler yer aldı; “Elinizde tuttuğunuz eser, kısacık ömrüne üç savaş sığdıran, Trablusgarp’ta, Balkan Harbi’nde ve son olarak Çanakkale Muharebelerinde savaşarak şehit olmuş Topçu Kıdemli Yüzbaşı Ali Haydar Efendi’nin Trablusgarp’ta iken kaleme aldığı hatıratıdır. Haydar Efendi’nin günlüğünde kaleme aldığı ifadeler, Libya koşullarında; çöl fırtınaları ve dayanılmaz susuzlukta mücadele ederek Vatan toprağının bedelsiz teslim edilemeyeceğinin gerçek öyküsünü anlatmaktadır. Hatıra sahibinin geçtikleri yerleri doğasıyla ve kültürüyle tarif etmiş olması, esere ayrı bir önem kazanmaktadır. Trablusgarp Savaşı’nın en az bilinen safhalarından biri olan Albay Neşet Bey komutasındaki Trablus hattına dair bilgiler vermesi bu eseri Türk Askeri Tarihi için emsalsiz bir kaynak haline getirmektedir. 1 Ocak 1912’de İstanbul’dan seyahatlerine başlayan Haydar Efendi ve beraberindeki heyetin Trablusgarp’a ulaşmak için; Avrupa üzerinden Marsilya’ya oradan da deniz yoluyla Tunus’a geçmeye çalışırken İtalyanlara esir olarak Sardunya Adası’ndaki esaret günlerini ve İtalyanlar tarafından yapılan sorgulamaları, Fransız Hükümeti’nin çabasıyla kurtuluşlarını, tekrardan Marsilya’ya dönüşlerini ve ikinci bir deniz yolculuğu ile Tunus’a ulaşmalarını, yerel halkın kendilerini nasıl bir coşkuyla karşıladıklarını ve oradan da nihayetinde Trablusgarp’a ulaşmalarını ve cephede başından geçenleri ve Balkan Harbi’nin çıkışı ile tekrardan aynı güzergâhı kullanarak yurda dönüşlerini kısacası 13 Kasım 1912 tarihine kadar yazılan 318 günlük bir serüveni soluksuz okuyacaksınız. Sinema filmlerinde bile tarif edilmemiş kahramanlığın ve mücadelenin öyküsü sayfa aralarında sizleri bekliyor.”
YORUMLAR