Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB) öncülüğünde, TEPAV iş birliğinde hazırlanan ‘81 İlde Türkiye’nin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi’ 2019 sonuçları açıklandı. Buna göre en eşitlikçi ilk 10 il arasında yer alan Çanakkale ayrıca, iki cinsiyet arasında okuryazarlık oranı açısından farkın en az olduğu il şeklinde karnede yer aldı.
‘81 İlde Türkiye’nin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi’ 2019 sonuçları, 1 Aralık 2020, Salı günü çevrimiçi toplantıda webinar üzerinden açıklandı. Toplantıya, ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşları, kamu kurumlarının temsilcileri, yabancı misyon temsilcileri, akademisyenler ve öğrenciler katıldı. TEPAV İcra Direktörü Güven Sak’ın açılış konuşmasıyla başlayan etkinlikte; Sak, 81 ilde 2014 yılından beri TEPAV tarafından sürdürülen toplumsal cinsiyet çalışması başlangıcının, özellikle kırdan kente göçün giderek azalmaya başlamasıyla büyüme sürecini devam ettirebilmek için ve kadınların iş gücüne katılımını artırmak amacıyla yapıldığını dile getirdi. 2020 yılı için TOBB ve TSKB desteğiyle gerçekleştirilen çalışmadan mutluluk duyduğunu ifade eden Sak, toplumsal cinsiyet eşitliğine dayanan verilerin Türkiye’de gelecek dönemlerde özellikle özel sektörde kullanılmaya başlayacağına olan inancını vurguladı. Türkiye açısından kadınların iş gücüne katılımının gün geçtikçe daha da önemli hale geldiğini vurgulayan Sak, katılımcılara, TSKB ve TOBB’a teşekkür ederek sözlerini tamamladı.
Toplantının ikinci açılış konuşması TSKB Genel Müdür Yardımcısı Meral Murathan tarafından yapıldı. Murathan, çevresel, sosyal ve yönetişim kavramının kritik parametrelerinden biri olduğuna inanılan toplumsal cinsiyet eşitliğini anlamanın önemini belirtirken, 81 ilde Türkiye’nin toplumsal cinsiyet eşitliği karnesi raporunun Türkiye özelinde de sürdürülebilir kalkınma amacını gerçekleştirmek doğrultusunda atılacak adımlara dair önemli sinyaller vereceğini ve yol gösterici olacağını düşündüklerini ifade etti. Çalışmanın tüm diğer kurumlar ile birlikte Türkiye’deki nitelikli kalkınmaya örnek olacağına dair inancını dile getiren Murathan, TEPAV, TOBB, Fransız Kalkınma Ajansı’na ve bu süreçte emeği geçen, katkı sağlayan herkese teşekkürlerini sunarak sözlerini tamamladı.
Meral Murathan’ın konuşmasının ardından, AFD Türkiye Grup Direktörü Serge Snrech açılış konuşmasını gerçekleştirdi. AFD’nin toplumsal cinsiyet eşitliğinin teminine yönelik gerçekleştirdiği faaliyetlerinden bahseden Snerchs, toplumsal cinsiyet eşitliği alanında karşılaştırma gerçekleştirmeye izin veren analitik çalışmalarının aksiyon tasarımındaki öneminden bahsetti.
Toplantının son açılış konuşması yapan TOBB Kadın Girişimciler Kurulu Başkanı Nurten Öztürk, günümüzde ülkelerin gelişmişlik düzeyini gösteren önemli parametrelerden birisinin kadın haklarına ve cinsiyet eşitliğine verilen değer ve bu noktada atılan adımlar olduğunu belirtti. Kadınların erkeklerle eşit sosyal, ekonomik ve siyasi haklara sahip olmalarının yalnıza toplumsal hayatı iyileştirmek gibi bir sonuç yaratmakla kalmayacağını, dünya barışını da güçlendireceğinden bahsetti. Kadının iş gücüne katılımında istatistiklerin, nüfus oranının çok çok altında kaldığına dikkat çeken Öztürk, TÜİK’e göre iş gücüne katılan kadınların oranı yalnızca yüzde 32, işgücüne katılan kadınlardan istihdam edilen kadınların oranının ise yüzde 27 olduğunu vurgulayarak bu rakamları yükseltmenin bir seçenek değil zorunluluk olduğunu ifade etti.
Açılış konuşmalarının ardından TEPAV Akademik Danışmanı Dr. Asmin Kavas Bilgiç katılımcılara TEPAV tarafından UNDP GII endeksinin illere uyarlanması ile oluşturulan geçmiş karne çalışmalarının, TOBB, TSKB öncülüğünde ve TEPAV iş birliğinde hem gösterge seti hem de metodoloji açısından yeniden ele alındığını ve Türkiye’nin 81 ili için hesaplandığını açıkladı. Kavas Bilgiç, ilk defa Türkiye’nin kendi yerel endeks setinin geliştirildiği bu karne çalışmasında, paydaş kurumlarla yapılan iş birlikleri sonucunda verilere erişimin artığını ve endeksi oluşturan gösterge sayısının 4’ten 11’e çıkartıldığını ifade etti.
Rapora yönelik genel bilgilendirmenin ardından TEPAV Proje Koordinatörü Ayşegül Taşöz Düşündere tarafından çalışmaya ilişkin verilerin açıklandığı bir sunum gerçekleştirildi. Açıklanan rapor sonuçlarına göre Türkiye’nin en eşitlikçi ili Muğla olurken, Muğla’yı sırasıyla İzmir, Yalova, İstanbul, Kırklareli, Çanakkale, Sinop, Tunceli, Aydın ve Balıkesir illerinin takip ettiğini belirtti. Düşündere, 43 ilin Türkiye’nin ortalama değerinden daha düşük bir toplumsal cinsiyet eşitliği performansına sahipken; geri kalan 38 ilin ise Türkiye’nin ortalama performansından daha iyi bir performans sergilendiğini açıkladı. Türkiye’nin toplumsal cinsiyet eşitliğini 81 ilde “eğitime katılım”, “üretim faaliyetlerine katılım” ve “siyaset ve ekonomide temsil edilme” boyutlarında değerlendiren rapora göre Türkiye’nin toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda en çok gelişim göstermesi gereken alanın “üretim faaliyetlerine katılım” olduğunu vurguladı. Son olarak Düşündere, Türkiye’de hem yerel hem de ulusal düzeyde kadınların siyasi hayata katılım oranlarının, AB ortalamasının altında yer aldığını ifade etti.
ÇANAKKALE 6’NCI SIRADA YER ALDI
81 İlde Türkiye’nin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Endeksi’ndeki sıralamalarına göre ilk 10 il arasındaki Çanakkale’de 6’ncı sırada yer alırken genel değeri 0,526 olarak açıklandı. Raporda Çanakkale’nin de yer aldığı illere ilişkin yapılan değerlendirmelerde satırbaşları şöyle oldu; “Türkiye’nin en eşitlikçi ili, 0,542 endeks değeri ile Muğla’dır. Muğla’nın toplumsal cinsiyet eşitliği açısından gücünü, siyaset ve ekonomide temsil edilme ve eğitime katılım alanlarından aldığı görülmektedir. Ana endeks skoruna göre Muğla’yı sırasıyla; İzmir, Yalova, İstanbul, Kırklareli, Çanakkale, Sinop, Tunceli, Aydın ve Balıkesir illeri takip etmektedir. En eşitlikçi il olan Muğla’nın skoru, tam eşitliği yansıtan 1’e yakın değildir. Bu durum, Türkiye’nin toplumsal cinsiyet eşitliğinde daha iyi bir tablo sunan illerinde dahi, toplumsal cinsiyet eşitsizliği ile mücadeleye yönelik adımlar atılması gerektiğini göstermektedir. Türkiye’deki illerin toplumsal cinsiyet eşitliği açısından birbirlerinden çok farklı tablolar sunabildiğini göstermektedir. Ayrıca her bir ilde eşitlik ve eşitsizliğin kaynakları birbirinden farklılaşabilmektedir. Ancak bu eğilime rağmen illerin ekonomik gelişmişlik düzeylerinin bir göstergesi olan kişi başı GSYH değerleri ve toplumsal cinsiyet eşitliğindeki performansları karşılaştırıldığında, genel hatlarıyla toplumsal cinsiyet eşitliğinin ekonomik gelişmişlikle benzer bir eğilim izlediği görülmektedir. Diğer yandan bu benzerliğin doğru orantı düzeyinde bir beraberlik olmadığı da göz önünde bulundurulmalıdır. Bu bağlamda Muğla, Kırklareli, Çanakkale, Sinop gibi kişi başı gelirlerindeki gelişmişlik düzeyine göre orta-yüksek gelir grubunda yer alan iller, Ankara, Tekirdağ, Bursa, Kocaeli gibi yüksek gelir grubundaki illeri toplumsal cinsiyet eşitliği sıralamasında geçerek, üst sıralara çıkabilmektedir.
KADINLARIN TEMSİL ORANINI
TOBB’a bağlı oda ve borsalarda başkan, meclis başkanı, genel sekreter, yönetim kurulu üyeleri, meclis üyeleri ve meslek komitesi üyelerinin cinsiyetlerine göre dağılımında kadınların Türkiye’deki genel temsil edilme oranı yüzde 3,3 olarak gerçekleşmektedir. İlgili göstergenin dağılımında kadınların temsil oranının en yüksek olduğu il, yüzde 11,7’lik temsil oranıyla Iğdır’dır. Iğdır’ı yüzde 10,7’lik oran ile Aydın takip etmektedir. Aydın’ı da sırasıyla Denizli (yüzde 8,4), Çanakkale (yüzde 7,7) ve Muğla (yüzde 7,6) illeri izlemektedir. Öte yandan 81 il içerisinde 8 ilde (Ardahan, Bayburt, Batman, Bingöl, Bitlis, Kars, Muş ve Şırnak), seçili pozisyonlarda kadınların temsil oranı yüzde 0 olarak gerçekleşmekte ve bu iller bu göstergede, cinsiyetler arası farkın en fazla olduğu iller olarak listelenmektedir.
OKURYAZARLIK ORANI AÇISINDAN FARKIN EN AZ OLDUĞU İL ÇANAKKALE
Cinsiyetlere göre okuryazarlık oranları arasındaki farklar incelendiğinde ilgili göstergenin Türkiye’deki genel ortalaması, yüzde 94,5’tir. Bu gösterge, tam eşitliğe en yakın gösterge konumundadır. İki cinsiyet arasında okuryazarlık oranı açısından farkın en az olduğu il Çanakkale’dir. Çanakkale’yi sırasıyla; Denizli, İzmir, Tekirdağ ve Uşak illeri takip etmektedir. İki cinsiyet arasındaki okuryazarlık farkının en yüksek olduğu il ise Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa, kadın/erkek rasyosunda yüzde 88’lik pay almaktadır. Bu durum Şanlıurfa’da kadınlarda okuryazarlık oranının yüzde 85,1; erkeklerde yüzde 96,7 düzeyinde olmasından kaynaklanmaktadır. Okuryazarlıkta toplumsal cinsiyet eşitsizliği açısından Şanlıurfa’yı sırasıyla; genel ortalamanın altında kalan Şırnak, Mardin, Ağrı ve Muş illeri takip etmektedir.